Giải tán một Afghanistan

Sự trở lại của Taliban trong vài tháng đã buộc các cường quốc phương Tây phải sơ tán công dân của họ khỏi Afghanistan, cũng như những người đàn ông và phụ nữ đã đồng hành cùng họ kể từ đó 20 đáp.

Hoạt động hiện tại của Mỹ được đánh dấu bằng sự thiếu dự đoán nhất định và gợi nhớ đến cuộc di tản thảm khốc khỏi Sài Gòn vào cuối Chiến tranh Việt Nam năm 1975. Cảnh của hai sự kiện được đặt song song : mọi người hoảng loạn. Hình ảnh trẻ em Afghanistan được người lớn giao phó cho lính Mỹ liên tưởng đến “Babylift”, vào tháng Tư 1975, sơ tán khỏi Việt Nam hơn 2 000 những đứa trẻ. Chính Hiệp định Hòa bình Paris đã ký kết hiệp định đình chiến. Tất cả những người tham chiến gặp nhau 27 Tháng Một 1973 và đồng ý chấm dứt cuộc chiến tàn khốc kéo dài này.

Đúng là hai tập phim đặt câu hỏi về những yếu tố thiết yếu trong mối quan hệ của Hoa Kỳ với thế giới. : của họ (Tôi)sức mạnh tương đối, vị trí của họ so với các quốc gia mà họ đã chiến đấu trong thời gian 20 đáp, trách nhiệm của họ đối với người dân bản địa, của họ (trong)khả năng đứng vững trước những gì có vẻ là thất bại. Vào cuối cuộc chiến dài nhất trong lịch sử của họ - hai thập kỷ -, và sau khi gia nhập cuộc thập tự chinh của họ không dưới ba mươi tám quốc gia dưới sự chỉ huy của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (TÔI SẼ NHẬN), Hoa Kỳ rút lui trong một thất bại tuyệt đối. Mạnh mẽ về mặt biểu tượng, quân của họ rời đi một cách vội vã, khi lễ kỷ niệm 20 năm vụ tấn công vào Trung tâm Thương mại Thế giới và Lầu Năm Góc đang đến gần, đó là cái cớ để họ vào Kabul.

Chưa, “cuộc chiến tốt đẹp” này, theo M. bụi cây (2001), cuộc chiến “chính nghĩa” này, theo M. Obama (2011), được thực hiện chống lại “chủ nghĩa ngu dân và khủng bố”, theo M. Nicolas Sarkozy (2008), trong một từ "cuộc chiến của chúng tôi", theo dàn hợp xướng Pháp của những người minh oan thường trực, như Bernard-Henri Lévy, Pascal Perrineau, Stéphane Courtois và một số người khác, là để bảo vệ thế giới khỏi các cuộc tấn công và giải phóng người Afghanistan khỏi chủ nghĩa man rợ.

Hoa Kỳ bắt đầu cung cấp viện trợ quân sự cho mujahideen Afghanistan vào đầu tháng 7 1979, gần sáu tháng trước khi xe tăng Liên Xô tiến vào Kabul. Cựu giám đốc CIA (1990-1993) Robert Gates sẽ nhận ra điều đó trong cuốn sách đầu tiên của ông xuất bản năm 1997, và Zbigniew Brzezinski, cố vấn cho Tổng thống đảng Dân chủ Jimmy Carter trong cuộc khủng hoảng Afghanistan, sẽ xác nhận điều này một năm sau trong một cuộc phỏng vấn dành cho Người quan sát mới : “Quả thực đó là 3 Tháng bảy 1979 (Carter đó) ký chỉ thị đầu tiên về hỗ trợ bí mật cho những người phản đối chế độ thân Liên Xô ở Kabul. Và ngày hôm đó, Tôi đã viết một bức thư gửi tổng thống, trong đó tôi giải thích với ông ấy rằng theo quan điểm của tôi, viện trợ này sẽ dẫn đến sự can thiệp quân sự của Liên Xô.. »

Zbigniew Brzezinski sau đó đã thực hiện một chuyến tham quan quảng bá tác phẩm bậc thầy của mình, bàn cờ lớn, được xuất bản tại Pháp bởi Hachette, trong đó ông thẳng thắn thừa nhận sự ủng hộ của Mỹ đối với những người theo trào lưu chính thống Hồi giáo Afghanistan, tổ tiên của phong trào Taliban. “Hối hận cái gì ? » anh ấy đáp lại Người quan sát mới : “Hoạt động bí mật này là một ý tưởng tuyệt vời. Nó có tác dụng dụ người Nga vào bẫy Afghanistan và bạn muốn tôi phải hối hận ? Trong thực tế, Matxcơva đã phải tiến hành một cuộc chiến không thể chịu đựng nổi trong gần mười năm vì chế độ, một cuộc xung đột dẫn đến sự mất tinh thần và cuối cùng là sự tan rã của đế chế Xô Viết”. Sau đó anh ấy nói thêm : “Điều gì là quan trọng nhất trong lịch sử thế giới? ? Taliban hay sự sụp đổ của đế chế Liên Xô ? Một số người Hồi giáo phấn khích hoặc sự giải phóng của Trung Âu và sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh ? »

Một vài tháng trước đó, cái 27 tháng 9 1996, Taliban chiến thắng tiến vào Kabul. Các mujahideen được CIA hỗ trợ cho đến khi Liên Xô rút quân đang nổi lên từ một cuộc nội chiến khủng khiếp đã phá hủy thủ đô Afghanistan. Các phe phái Hồi giáo bị giằng xé giữa người Tajik của Tư lệnh Massoud (Jamiat-e Islami), lãnh chúa Gulbuddin Hekmatyar, gần gũi với Tổ chức Anh em Hồi giáo, và Taliban từ nhóm dân tộc Pashtun, những người vẫn được ISI hỗ trợ (Thông tin liên dịch vụ), cơ quan mật vụ Pakistan ghê gớm. Nhưng kể từ khi Liên Xô tan rã, Afghanistan không còn được báo chí phương Tây hay giới trí thức hữu cơ của đế quốc Mỹ quan tâm nhiều nữa.

Một số báo cáo chắc chắn ca ngợi cuộc kháng chiến của Ahmed Shah Massoud ở thung lũng Pandjshir của ông ta, khi những người khác thỉnh thoảng báo cáo « khai thác » những cái mới “Đám đông Kabul” : cấm thả diều, Bura, ném đá phụ nữ ngoại tình hay phá hủy ba bức tượng Phật khổng lồ ở thung lũng Bamiyan. Chứng mất trí nhớ kỳ lạ, Hồi giáo chính thống hiện đang nắm quyền ở Afghanistan được ngưỡng mộ đến mức nào, động viên, và được tôn vinh. “Thế giới thật tuyệt vời. Tâm hồn của họ có thể được đọc trên khuôn mặt của họ”, nhà văn ngất ngây Pascal Bruckner và Guy Sorman ( tạp chí Figaro, 20 tháng 9 1986) trong một buổi chụp ảnh về các mujahideen tạo dáng kiêu hãnh với khăn xếp đen và súng Kalashnikov.

Cette année-là, sous l’œil bienveillant de la CIA – dont le chef, William Casey, anticommuniste forcené, a autorisé la livraison des fameux missiles Stinger qui vont abattre des dizaines d’hélicoptères soviétiques et provoquer un tournant dans la guerre –, les journalistes et autres philosophes engagés se pressent encore sur les sentiers de la guerre afghans, indifférents au sort des femmes, des progressistes, des athées, comme du jour d’après. Faisant fi de la logistique pakistanaise, des pétrodollars saoudiens comme de l’appui politique américain, les petits télégraphistes de Washington persistent à dépeindre des combattants en guenilles et vieilles pétoires, seuls face à l’armada russe.

Nguyên nhân này được các mujahideen Afghanistan nhiệt tình bảo vệ sẽ không gây ra hậu quả bi thảm duy nhất là việc chiếm được Kabul ở 1996 bởi Taliban. Ủy quyền nước ngoài của phong trào, bị báo chí phương Tây và nhà tài trợ Mỹ thuyết phục để một mình giành chiến thắng trong cuộc chiến, sẽ sớm quay lại xuất khẩu sang đất nước của họ, đặc biệt là ở Algeria. Các cựu chiến binh thánh chiến khác, giống như người Ả Rập Saudi gốc Yemen Osama Bin Laden, bị trục xuất khỏi Sudan, tị nạn ở Afghanistan. THE “một số người Hồi giáo phấn khích”, sử dụng công thức Brzezinski, abandonnés par leurs sponsors à l’exception du Pakistan et de quelques franges de la famille royale saoudienne, ne vont pourtant pas tarder à se rappeler au bon souvenir de l’Oncle Sam, et même lui rendre involontairement quelques menus services.

Au moment des attentats du 11 tháng 9 2001, les néoconservateurs à la Maison-Blanche recherchent désespérément un prétexte pour opérer un redéploiement militaire et garantir la suprématie des États-Unis. Côté démocrate, Brzezinski, futur conseiller de Barack Obama, milite pour une politique agressive de son pays en Asie centrale, autour de la mer Caspienne, pour faire main basse sur les gigantesques réserves de gaz et de pétrole détectées dans les anciennes républiques soviétiques. Aux frontières de l’Afghanistan.

Néanmoin les américains ont évidemment suréstimé leur force en entrant en Afghanistan. Le Washington Post a jeté une lumière encore plus crue sur les agissements des responsables américains avec la publication, cái 9 décembre 2019, des « Afghanistan Papers » : plus de deux mille pages d’entretiens avec des acteurs directs, interrogés par le Bureau de l’inspecteur général spécial pour la reconstruction de l’Afghanistan (Sigar). Présidents, ministres et chefs d’état-major successifs ont délibérément menti à leurs concitoyens et au monde entier. Ni les objectives concrete, ni la volonté de construire le meilleur monde.

« Je n’ai aucune lisibilité ou visibilité sur qui sont les méchants. Nous sommes terriblement dépourvus de renseignements sur les personnes. », Donald Rumsfeld, ministre de la défense américain. Citation de 8 tháng 9 2003

« Nous n’avions aucune compréhension fondamentale de l’Afghanistan. Nous ne savions pas ce que nous faisions. Par exemple, sur l’économie. Nous devions établir un “marché florissant”. Nous aurions dû spécifier : car c’est la seule partie qui fonctionne. C’est vraiment bien pire que vous ne le pensez. Il y a un manque fondamental de compréhension au départ, avec des objectifs trop ambitieux, une dépendance excessive à l’égard de l’armée et un manque d’évaluation des ressources nécessaires. », Lieutenant général Douglas Lute, conseiller adjoint à la sécurité nationale pour l’Afghanistan et l’Irak de M. George W. Bush et de M. Barack Obama, puis représentant des États-Unis à l’Organisation du traité de l’Atlantique nord.

Il est vrais que l’économie de la drogue, qui s’est développée pour aujourd’hui générer environ , un montant qui représente 10 % du PIB national. L’Afghanistan, où les talibans avaient éradiqué en 2001 le pavot ( la production avait alors chuté de 90%.), est redevenu la principale source de l’héroïne mondiale tout . L’héroïne écoulée sur le marché américain vient essentiellement du Mexique, alors que c’est la drogue produite et raffinée en Afghanistan qui fait des ravages en Europe. Cette moindre vulnérabilité des Etats-Unis à la menace des stupéfiants afghans fait que le discours de « guerre à la drogue », en vogue durant les deux mandats de George W. bụi cây, est abandonné en Afghanistan par Barack Obama. En revanche, l’insurrection des talibans est caricaturée en « narco-guérilla », comme si elle était la cause principale de la production de drogue dans le pays. Les talibans peuvent-ils se passer de la manne de la drogue qui les a financés?

Le 17 août 2021, le Pentagone publie un rapport de 122 pages élaboré par le Sigar, qui dresse un bilan de ces vingt ans de guerre :

« Le gouvernement américain a maladroitement imposé des modèles technocratiques occidentaux aux institutions économiques afghanes. Il a entraîné les forces de sécurité au moyen de systèmes d’armes avancés qu’elles ne pouvaient pas comprendre, et encore moins entretenir. Il a imposé un modèle de droit formel à un pays qui réglait 80 à 90 % de ses différends de façon informelle. Il n’est que rarement parvenu à comprendre, et donc à vaincre, les obstacles culturels et sociaux à l’émancipation des femmes et des filles. Privés de ces connaissances de base, les responsables américains ont souvent délégué leur pouvoir à des agents qui s’en prenaient à la population ou qui détournaient l’aide américaine pour s’enrichir, devenir plus puissants ou soutenir leurs alliés. Le manque de connaissance intime des réalités locales signifiait que les projets destinés à atténuer les conflits les exacerbaient souvent, sans parler des cas où ils finissaient par financer les insurgés par inadvertance. »

Avec l’argent englouti par les États-Unis en vingt ans d’occupation de l’Afghanistan, on aurait pu offrir une voiture à chacun des 33 millions d’habitants de ce pays. En effet, selon les estimations de (équipe de spécialistes évaluant le coût des guerres), Washington a dépensé 2 313 milliards de dollars (1 951 milliards d’euros) depuis 2001. Soit 51 290 euros par Afghan ! 2 313 milliards de dollars, c’est également 120 années de PIB afghan (19,29 milliards d’euros en 2019).

Une guerre coûte longtemps. Quand on regarde dans le détail, on voit que 530 milliards de dollars (450 milliards d’euros) correspondent aux intérêts de la dette déjà contractée pour faire face au coût de la guerre. Cette somme n’inclut pas « les futurs paiements d’intérêts sur l’argent emprunté », prévient The Costs of War Project. Plus grave, 296 milliards de dollars (250 milliards d’euros) ont déjà servi aux soins pour les vétérans. Un chiffre condamné à grandir.

Le coût humain est le plus important. Les États-Unis ont perdu 2 442 soldates et soldats dans leur guerre afghane, mais également 3 936 contractants. Les armées afghane et pakistanaise ont payé le plus lourd tribut, avec entre 66 000 et 69 000 morts pour l’une et 9 314 pour la seconde. Ce conflit a fait, selon The Costs of War Project, pas moins de 241 000 victimes, en comptant tous les belligérants et victimes civiles.

Joe Biden avait promis qu’avec lui à la Maison-Blanche : « l’Amérique est de retour » sur la scène internationale. Depuis qu’elle est de retour à la maison, avec le retrait des forces états-uniennes d’Afghanistan, et la prise de Kaboul par les talibans dimanche, le chef de l’État est sous le feu des critiques dans son pays. Certains parlementaires, tels le chef de la commission des Affaires étrangères du Sénat, le démocrate Bob Menendez, se sont plaints que « l’administration Biden n’ait clairement pas pris la mesure des conséquences d’un retrait rapide ». Il est reproché à Joe Biden la prise de matériel militaire par les talibans. L’incapacité à évacuer rapidement les ressortissants états-uniens et les Afghans qui ont collaboré avec l’armée américaine est également mise en cause. Pour seule défense, Joe Biden estime que l’échec provient des faiblesses afghanes : le départ précipité du président Ashraf Ghani, qui a quitté le pays ce week-end, laissant Kaboul tomber dans les mains des talibans ; et la débandade de l’armée nationale afghane, pourtant forte de 300 000 hommes, qui a laissé conquérir les provinces une à une sans combattre.

Le départ précipité de Kaboul fâche les plus proches alliés de Washington. À Londres, le gouvernement est mécontent. Et lors d’un débat parlementaire, l’ancienne première ministre britannique Teresa May a réagi, mercredi : « Qu’est-ce que ça dit de notre pays ? Qu’est-ce que cela dit de l’Otan, que nous soyons entièrement dépendants d’une décision unilatérale des États-Unis ? »

Pourtant il reste encore un problème issue de la retraites des troupes étasuniens de l’Afghanistan. Les réfugié, qui ne sont pas bienvienus en Europe. L’UE s’engage à « soutenir les pays tiers » où arrivent les Afghans « pour renforcer leur capacité à fournir une protection ». « Nous n’avons pas vu d’arrivées importantes d’Afghans dans les pays voisins, mais nous ne savons pas ce qui va se passer dans une semaine ou dans un mois, et nous devons nous préparer à différents scénarios », estime la commissaire européenne aux Affaires intérieures, Ylva Johansson. L’ONU s’attend à un demi-million de réfugiés afghans d’ici à la fin de l’année. Les ministres de l’Intérieur européens preferent que les Afghans « restent près de chez eux et de leur culture ». Ce sont les paroles de Horst Seehofer, ministre de l’Intérieur d’une chancelière Angela Merkel, qui a définitivement tourné le dos à la politique ouverte de l’Allemagne lors de la crise des réfugiés syriens de 2015.

La commissaire européenne Ylva Johansson ne s’en cache pas : les Européens tablent sur le modèle turc. Le régime de Recep Tayyip Erdogan est subventionné de plusieurs centaines de milliards d’euros par an pour servir de garde-chiourme des Vingt-Sept. La Commission devrait présenter un projet d’aide au Pakistan et au Tadjikistan pour s’acquitter de la même tâche. Cette attitude indigne les organisations de défense des droits humains, telle Amnesty International, qui invite à ne pas « reporter la responsabilité de la protection des réfugiés sur des pays tiers ».

La guerre américaine en Afghanistan a duré 20 đáp, la plus longue guerre de l’histoire américaine. Désormais, les troupes étatsunien sont partis, après que le président Joe Biden se soit engagé à faire quitter toutes les forces américaines avant le 11 tháng 9. Les Taliban ont pris triomphalement Kaboul. Les États-Unis ont indiqué qu’ils “travailleront” avec les islamistes s’ils tiennent leurs engagements.